Το νέο πρόσωπο του νεκρού για την αιωνιότητα… Πως ξόρκιζαν τον αφανισμό του σώματος…

Το πορτρέτο οφείλει τη δημιουργία του στη θέληση του ανθρώπου να δαμάσει τον θάνατο. Για να εξορκίσουν τον βαθύτατα αγωνιώδη αφανισμό του σώματος λόγω της φυσικής αποσύνθεσης, οι αρχαίες κοινωνίες στηρίχθηκαν σε δύο τεχνικές: την ταρίχευση του σώματος και την κατασκευή της μάσκας που τοποθετείται πάνω στο πρόσωπο του νεκρού.

Η εικόνα αυτή, μόνιμη, αναλλοίωτη και ιδανική, είναι πλέον το καινούργιο πρόσωπο εκείνου ο οποίος βρίσκεται στον κάτω κόσμο. Λίγο ενδιαφέρει αν η όψη του νεκρού δεν ήταν ακριβώς η ίδια κατά τη διάρκεια της ζωής του: ο ατάραχος και γαλήνιος χαρακτήρας της μάσκας είναι πολύ πιο σημαντικός από την αναζήτηση της ομοιότητας. Το σπάραγμα από το αιγυπτιακό φέρετρο (τέλος της 2ης π. Χ. χιλιετηρίδας) με τα ολάνοιχτα μακιγιαρισμένα μάτια είναι ένας μοναδικός «κάτοχος ζωής».

Δίπλα του ένα πορτρέτο ζωγραφικό, φιλοτεχνημένο επίσης στην Αίγυπτο, αλλά χίλια χρόνια αργότερα: η ταφική τους χρήση είναι παρόμοια αλλά η σχέση τους με την ατομικότητα διαφέρει ριζικά. Φιλοτεχνήθηκε πιθανότατα όταν το άτομο που κατοικούσε στην περιοχή των Θηβών, μεταξύ 150 και 200 μ. Χ., ήταν ακόμη εν ζωή. Μετά τον θάνατό του το πορτρέτο αυτό τοποθετήθηκε στη μούμια του και σταθεροποιήθηκε πολύ προσεκτικά ανάμεσα σε ταινίες.

Η αιγυπτιακή παράδοση (να δοθεί στον νεκρό ένα πρόσωπο για την αιωνιότητα) συγχωνεύεται εδώ με τα ελληνορωμαϊκά έθιμα όπου η ανάγκη της μοναδικότητας του ατόμου απαιτεί την αναζήτηση της φυσικής ομοιότητας. Η νεαρή αποθανούσα δεν πρέπει να είναι αποδεκτή μόνον από τους θεούς αλλά χρειάζεται να αναγνωριστεί και από τους απογόνους της, για να διασφαλιστεί η μνήμη της στους αιώνες.

Η έκθεση “ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΘΑΝΑΣΙΑ. Η τέχνη του πορτρέτου στις συλλογές του Λούβρου”, πραγματοποιείται στην Εθνική Πινακοθήκη.