Δέος… Από τις πιο εντυπωσιακές μονές της Ελλάδας. Την ημέρα την έχτιζαν, το βράδυ γκρεμιζόταν…

«Κρεμασμένη» πάνω σε έναν απόκρημνο βράχο, με το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου και μπλε του ουρανού να απλώνονται μπροστά της, η Παναγία η Χοζοβιώτισσα στην Αμοργό είναι από τις πιο εντυπωσιακές μόνες που συναντά κανείς. Κατάλευκη στέκει στο βράχο από το 1088 που ιδρύθηκε.

Αφορμή για το χτίσιμό της Παναγίας Χοζοβιώτισσα στάθηκε η εύρεση μιας εικόνας από το Χόζοβο ή Χόζοβα της Παλαιστίνης. Η τοποθεσία Χόζιβα ή Κοζιβά βρίσκεται στους Άγιους τόπους κοντά στην Ιεριχώ. Σύμφωνα με την παράδοση, μια γυναίκα στην Ασία την περίοδο της εικονομαχίας έριξε την εικόνα της Παναγίας στην θάλασσα για να μην καταστραφεί. Η εικόνα έφτασε στην Αγία Άννα και οι νησιώτες μόλις την βρήκαν αποφάσισαν να φτιάξουν μια εκκλησία εκεί.

Όσο κι αν προσπάθησαν όμως δεν τα κατάφεραν. Την ημέρα έχτιζαν, το βράδυ γκρεμίζονταν. Όλοι απογοητεύτηκαν και τότε ο πρωτεργάτης ζήτησε από την Παναγία να του υποδείξει εκείνη έναν τόπο όπου ήθελε να χτιστεί το Μοναστήρι. Την επόμενη ημέρα πάνω σε έναν απόκρημνο βράχο, πολύ ψηλά ήταν καρφωμένη η σμίλα με το ζεμπίλι και όλα τα εργαλεία του πρωτομάστορα, δείγμα πως εκεί ήθελε να ανεγερθεί ο ναός.

Το καρφί του πρωτομάστορα έμεινε καρφωμένο στο βράχο μέχρι το 1956 χρονιά κατά την οποία άρχισε η απαλλοτρίωση των κτιρίων του Μοναστηριού. Τότε έπεσε στην αυλή του Μοναστηριού και οι πιστοί θεώρησαν πως το γεγονός αυτό είναι σημάδι αντίδρασης της Παναγίας στην απαλλοτρίωση. Η σμίλα βρίσκεται σήμερα σε προθήκη στην Εκκλησία της Μονής.

Για να φτάσεις στην Μονή πρέπει να ανέβεις 300 σκαλιά. Το κτίριο έχει οχτώ επίπεδα τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους με κλιμακοστάσια κτισμένα ή λαξευμένα στο βράχο. Στο εσωτερικό του κτιρίου βρίσκονται αψίδες βυζαντινές ή οξυκόρυφες, κτισμένες από πωρόλιθο από τη Μήλο. Ο χώρος του μοναστηριού περιλαμβάνει πολυάριθμα κελιά, τράπεζα, μαγειρεία, αποθήκες, πατητήρια, στέρνες και πηγάδια, καθώς βρίσκεται σε απόσταση 300 μέτρων από τη θάλασσα.

Στο εσωτερικό της υπάρχουν στενές πέτρινες σκάλες οι οποίες οδηγούν στους 8 ορόφους και συνδέουν τα τμήματα του μοναστηριού, δηλαδή τα κελιά, την τραπεζαρία, τα μαγειρεία, τους φούρνους, τις αποθήκες. Το Μοναστήρι της Παναγιάς της Χοζοβιώτισσας απέχει 2 χλμ από την Χώρα της Αμοργού.