“Άνοιξε τα μάτια μας και άλλαξε την πορεία της καλλιτεχνικής μας όρασης…”

Η τριετής περίοδος στο Παρίσι ήταν εξαιρετικά γόνιμη επειδή ο Παρθένης όχι μόνο έζησε στον καλλιτεχνικό αναβρασμό της γαλλικής πρωτοπορίας, αλλά συνδέθηκε με τους κύκλους των εκεί πρωτοπόρων, οι οποίοι άφησαν στο έργο του ανεξίτηλη σφραγίδα. Τα έργα του «Λουόμενες» και «Μεγάλο Γυμνό», για παράδειγμα, ομολογούν για τις εκλεκτικές συγγένειές του με ζωγράφους όπως οι Σεζάν, Γκωγκέν, Πυβί ντε Σαβάν, Οντιλόν Ρεντόν κ.ά.

Όμως όταν έρθει η ώρα, το 1923, να μεταλαμπαδεύσει το πνεύμα του μοντερνισμού στην Ελλάδα και να γίνει ακαδημαϊκός δάσκαλος, οι συντηρητικοί κύκλοι θα τον πολεμήσουν. «Έδωσε στη ζωγραφική μας κάτι μεγάλο: την Πειθαρχία στον “τόνο” και στη “σύνθεση”», θα πει ο μαθητής του Γιάννης Τσαρούχης, που μαθήτευσε στο εργαστήριο του Παρθένη όπως και άλλοι Έλληνες ζωγράφοι: Εγγονόπουλος, Διαμαντόπουλος, Μολφέσης, Δανιήλ, Τέτσης, Χατζηκυριάκος-Γκίκας κ.ά.

Άφησε την τελευταία του πνοή στις 25 Ιουλίου 1967. Ο Μαρίνος Καλλιγάς, διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης, θα πει μεταξύ άλλων στον επικήδειο που εκφώνησε: «Ο Παρθένης άνοιξε τα μάτια μας σε μία ακόμη –έως τότε άγνωστη– μορφή του τόπου μας. Απεκάλυψε μια κρυμμένη έκφρασή της. Άλλαξε την πορεία της καλλιτεχνικής μας όρασης. Σφράγισε με την προσωπικότητά του μια κρίσιμη εποχή».

Όμως πιο συγκινητικός φόρος τιμής είναι εκείνος του μαθητή του ποιητή και ζωγράφου Νίκου Εγγονόπουλου: «Ο Παρθένης ήταν ένας άνθρωπος υψηλόφρων, ευθύς, άτεγκτος και ανεπηρέαστος στο δρόμο της αρετής, μεγάλης καλλιέργειας, αφάνταστου ψυχικού πλούτου και μεγαλείου, κομψότατος, απέραντα καλός, ένας αληθινός αριστοκράτης του πνεύματος και της ζωής».

Το έργο της φωτογραφίας είναι κληροδοσία αντί Φόρου Κληρονομίας Νικολάου Παρθένη και εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη.