Ένας ερημικός τόπος με μεγάλη αρχαιολογική σημασία.

Το Δεσποτικό είναι μία ακατοίκητη νησίδα των Κυκλάδων, που αποτελεί τόπο μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας.

Αν και ακατοίκητο σήμερα, υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι το Δεσποτικό κατά τους προϊστορικούς και αρχαίους χρόνους -λόγω της κεντρικής θέσης του στις Κυκλάδες και του μεγάλου όρμου ανάμεσα στο νησί και στην Αντίπαρο, που παρείχε ασφαλές αγκυροβόλιο- έπαιξε σημαντικό ρόλο στον τομέα των θαλάσσιων οδών επικοινωνίας.

Όπως αποκαλύπτουν οι ανασκαφές, στο Δεσποτικό βρισκόταν ένα ιερό -πιθανώς της Άρτεμης και του Απόλλωνα- με πανελλήνια ακτινοβολία.

Ανάμεσα στα ευρήματα περιλαμβάνονται τάφοι, λείψανα και αρχιτεκτονικά μέλη (σπόνδυλοι, κιονόκρανα, τρίγλυφα κ.λπ.) από οικίες και άλλα κτήρια (π.χ. βοηθητικοί χώροι ιερού), ερείπια δωρικού ναού (περίπου 500 π.Χ.), βωμός αφιερωμένος στην Εστία Ίσθμια (των Κλασσικών χρόνων), πήλινα ειδώλια, αλάβαστρα, κοτύλες, αρύβαλλοι, σφραγιδόλιθοι κ.α.

Το στενό που χωρίζει το Δεσποτικό από την Αντίπαρο έχει ένα ελάχιστο βάθος μόνο 1 μ. ενώ παρεμβάλλεται και η νησίδα Κοιμητήρι (Τσιμηντήρι). Εξαιτίας αυτής της ακραίας ρηχότητας του στενού, υπάρχει η πιθανότητα σε παλαιότερες εποχές αυτά τα νησιά να συνδέονταν.

Ενδείξεις για την παλαιότερη στάθμη της θάλασσας υπάρχουν στα αρχαιολογικά ευρήματα που βρέθηκαν στο βυθό του όρμου του Δεσποτικού, όπως κιβωτιόσχημοι τάφοι από την πρώιμη Εποχή του Χαλκού που βρέθηκαν σε βάθος 3 μέτρων και ενός φούρνου αγνώστου ηλικίας που βρέθηκε επίσης σε βάθος 3 μέτρων στ’ ανοιχτά του Αγίου Γεωργίου της Αντιπάρου.