Ένα Παλατάκι που προκαλεί σύγχυση για την ιστορία του… Το στέκι του Λύτρα και του Γύζη…

Το Παλατάκι είναι διατηρητέο κτίριο που ανήκει στο Δήμο Χαϊδαρίου, με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, από το 1979. Το κτίριο βρίσκεται επί της Λεωφόρου Αθηνών. Στη θέση αυτή έλαβε χώρα η Μάχη του Χαϊδαρίου (1826).

Αποτελεί τυπικό δείγμα αρχιτεκτονικής ρομαντικού ιστορισμού με νεογοτθικά στοιχεία. Βασικό χαρακτηριστικό του είναι η μορφή φρουρίου με επάλξεις, γωνιακούς πύργους και στενά παράθυρα. Ο πύργος διαθέτει δυο ορόφους, δώμα και ημιυπόγειο. Τα ταβάνια είναι διακοσμημένα με οροφογραφίες εξαιρετικής ποιότητας. Ο μικρός αριθμός των αιθουσών υποδεικνύει ότι το κτίριο χρησιμοποιούνταν ως εξοχική κατοικία, υπόθεση που ενισχύεται και από τη σχετικά μεγάλη απόσταση που χωρίζει το Παλατάκι από το κέντρο των Αθηνών. Λέγεται από κάποιους ότι ήταν το “εξοχικό” του Όθωνα.

Υπάρχουν πολλές εκδοχές σχετικά με την ανοικοδόμηση του Πύργου.

1. Μία αποδίδει τον σχεδιασμό και την ανοικοδόμησή του στον Γάλλο αρχιτέκτονα Φρανσουά Μπουλανζέ (François Boulanger), του οποίου τα κτίρια παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες με το Παλατάκι. Η Βασίλισσα Αμαλία φέρεται να ζήτησε από τον αρχιτέκτονα να ακολουθήσει ως πρότυπο το Ανάκτορο Hohenschwangau του εξαδέλφου της διαδόχου Μαξιμιλιανού στο Schwanstein της Βαβαρίας.

2. Μια δεύτερη εκδοχή θέλει ως δημιουργό του τον αρχιτέκτονα και πολεοδόμο Σταμάτιο Κλεάνθη, κατά παραγγελία της Sophie de Marbois, γνωστής και ως Δούκισσα της Πλακεντίας. Μάλιστα, η Δούκισσα φαίνεται πώς χρησιμοποιούσε το Παλατάκι για τις μυστικές συναντήσεις της με τον λήσταρχο Νταβέλη, σύμφωνα με θρύλο της εποχής.

3. Η πιο εμπεριστατωμένη εκδοχή αναφέρει ότι ο αρχικός ιδιοκτήτης του Πύργου ήταν ο Χαϊντάρ Πασά, από τον οποίο πήρε το όνομά του τόσο το κτήμα όσο και η ευρύτερη περιοχή. Βάσει της μαρτυρίας του αγωνιστή Χρήστου Βυζάντιου, στην περιοχή υπήρχε κήπος με πύργο στο εσωτερικό του. Βέβαια, ο πύργος αυτός δεν είναι δυνατόν να ταυτιστεί με το Παλατάκι, καθώς η αρχιτεκτονική δομή του δευτέρου ανήκει σε μεταγενέστερο του 1830 ρεύμα. Ο ρομαντικός αρχιτεκτονικός ρυθμός έγινε αρκετά δημοφιλής τα πρώτα χρόνια μετά την Επανάσταση. Πιθανώς, ο προαναφερόμενος πύργος, που υπήρχε στο Χαϊδάρι το 1826, κατεδαφίστηκε, για να οικοδομηθεί το Παλατάκι.

Στον τοπικό Τύπο επισημαίνεται ότι ο σημερινός διατηρητέος Πύργος χτίστηκε (τεκμηριωμένα και βάσει συμβολαίων) την περίοδο 1895- 1900, όταν ιδιοκτήτης του όλου κτήματος “Χαϊδάρι”, ήταν ο Νικόλαος Θων, που με σχέδια και επίβλεψη του αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ ανήγειρε τον πύργο. Δηλαδή, καμία σχέση με Όθωνα, Αμαλία.

Εδώ σύχναζαν οι ζωγράφοι Νικηφόρος Λύτρας και Νικόλαος Γύζης

Με φιρμάνι, το οίκημα αγοράστηκε από τον Παναγιώτη και την Άννα Λαζαρή και στη συνέχεια πέρασε στην ιδιοκτησία του Νικόλαου Νάζου, μετά το γάμο του με την κόρη τους Πηνελόπη και παρέμεινε στην κατοχή της οικογένειας μέχρι το 1895, οπότε και κατασχέθηκε. Ο Νικόλαος Νάζος, μετέτρεψε το Παλατάκι σε καλλιτεχνικό κέντρο, όπου σύχναζαν οι μεγάλοι Έλληνες ζωγράφοι Νικηφόρος Λύτρας και Νικόλαος Γύζης.

Αδιάψευστα ίχνη της παρουσίας τους εκεί αποτελούν οι τοιχογραφίες «Οι τέσσερις εποχές» του Ν. Γύζη στον ξενώνα, καθώς και τοιχογραφίες του Λύτρα στον μικρό ναό του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος βρισκόταν εντός των ορίων του αγροκτήματος. Με τον πλειστηριασμό περιήλθε στην κατοχή του Νικολάου Θων, επιμελητή των ανακτόρων επί Γεωργίου Α΄. Μάλιστα, η μαρμάρινη στήλη του Κάρολου Φαβιέρου που βρίσκεται μπροστά στην είσοδο του Πύργου, είναι μία πρωτοβουλία του Θων.

Ανάδειξη ης ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του

Από το ΕΣΠΑ θα διατεθεί στο Δήμο Χαϊδαρίου χρηματοδότηση 3.000.000 ευρώ για την αποκατάσταση και την ανάδειξη της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του Πύργου Παλατάκι, του κτιρίου «Ν. Γύζη» και του κτιρίου Στάβλων (“Ιστορικό”). Πρόκειται για σημαντικό έργο, που αφορά ένα από τα πιο όμορφα μνημεία του Λεκανοπεδίου.

Στόχος είναι η αποκατάσταση των κτιρίων (οικοδομική, μορφολογική, λειτουργική) και ο εκσυγχρονισμός τους από πλευράς ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων. Παράλληλα, με τις απαραίτητες εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης, επιδιώκεται και η προβολή των εικαστικών – μορφολογικών χαρακτηριστικών των κτιρίων, όπως ο πλούσιος ζωγραφικός και μορφολογικός διάκοσμος του Πύργου «Παλατάκι και ο ζωγραφικός διάκοσμος, του κτιρίου Ν. Γύζη, που φιλοτέχνησε ο γνωστός νεοέλληνας ζωγράφος Νικόλαος Γύζης.