Παρθένι. Ο τόπος εξορίας και έμπνευσης του Γιάννη Ρίτσου. Εδώ έγραψε το τραγούδι-σύμβολο της αντίστασης

Τόπος εξορίας για πολλούς πολιτικούς κρατούμενους ήταν η Λέρος… Στο Λακκί και στο Παρθένι οδηγήθηκαν σχεδόν 4.000 εξόριστοι κατά τη διάρκεια της επτάχρονης δικτατορίας στην Ελλάδα (1967-1974). Ανάμεσά τους βρίσκονταν βουλευτές, στελέχη της αριστεράς και άλλων πολιτικών χώρων, επιστήμονες, διανοούμενοι και καλλιτέχνες.

Στο Παρθένι είχε κρατηθεί ο Μανώλης Γλέζος, αλλά και ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες ποιητές, με διεθνή φήμη και ακτινοβολία, ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος, όπου εμπνεύστηκε τα «18 Λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας», τα οποία μελοποίησε, αργότερα, ο Μίκης Θεοδωράκης. Ανάμεσά τους και το εμβληματικό «Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις», που έγινε σύμβολο της αντίστασης.

Τα «18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας» είναι 18 τετράστιχα του Γιάννη Ρίτσου με ρίζες στην ελληνική, δημοτική και λαϊκή παράδοση. Πρόκειται για ένα σημαντικό έργο ιδιαίτερης αξίας, το πιο χαρακτηριστικό του μουσικοσυνθέτη κατά της δικτατορίας.

Ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε τα 16 τετράστιχα μέσα σε μία ημέρα, στο Παρθένι της Λέρου, στις 16 Σεπτεμβρίου 1968, ύστερα από κρυφή έκκληση του Μίκη Θεοδωράκη. Τα άλλα δύο τα έγραψε στη Σάμο, την Πρωτομαγιά του 1970. Η σύνθεση του δίσκου έγινε στο Παρίσι τη διετία 1971 – 1973 από τον Μίκη Θεοδωράκη.

Τα μελοποιημένα τραγούδια παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά σε ζωντανή εκτέλεση στις 17 Ιανουαρίου 1973, σε μία μεγαλειώδη συναυλία στο περισπούδαστο και ιστορικό “Royal Albert Hall” του Λονδίνου με ερμηνευτές τους Μαρία Φαραντούρη, Πέτρο Πανδή, Αφροδίτη Μάνου, Αχιλλέα Κωστούλη και τον ίδιο το συνθέτη.

Τα «18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας» ηχογραφήθηκαν και στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Οι ηχογραφήσεις έγιναν κρυφά τη νύχτα και κάτω από άκρα μυστικότητα στα θρυλικά στούντιο της “Columbia” επί της Λεωφόρου Ηρακλείου. Σε αυτή την περίπτωση ερμηνευτές ήταν ο νεαρός Γιώργος Νταλάρας και η πρωτοεμφανιζόμενη Άννα Βίσση.

Όταν έπεσε η Χούντα των Συνταγματαρχών και κατά συνέπεια δεν ήταν απαγορευμένη πια η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, το 1974, τα τραγούδια κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα με την ετικέτα της Minos και αμέσως ο δίσκος έγινε ανάρπαστος και σημείωσε πωλήσεις άνω των 100.000 αντιτύπων.

Ο Γιάννης Ρίτσος «έφυγε», έχοντας μεγάλη πνευματική διαύγεια και απόλυτη λογική, στις 11 Νοεμβρίου 1990, την ίδια μέρα (11 Νοεμβρίου), που «έφυγε» και η μητέρα του.

Γνωστό από την αρχαιότητα το Παρθένι

Στο Παρθένι βρίσκεται το αεροδρόμιο της Λέρου. Τόπος ιστορικός, γνωστός από την αρχαιότητα. Εδώ λέγεται ότι υπήρχε το ιερό της Παρθένου Ιοκαλλίδος (της Άρτεμης) και από εκεί πήρε και το Παρθένι το σημερινό του όνομα. Στον αρχαιολογικό χώρο του Παρθενίου υπάρχουν τα ερείπια προϊστορικού συνοικισμού του 3800 π.Χ. Πρόσφατα δε ανακαλύφθηκαν ερείπια ναού που ανήκουν στην Ελληνιστική περίοδο.