Παγκόσμια αναγνώριση για αυτήν την Παναγιά

Στον Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO, εγγράφηκε η Γιορτή της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας στην Ελευσίνα.

Η γιορτή τελείται κάθε χρόνο -σε μια κρίσιμη χρονική περίοδο για τη ευκαρπία της γης, κυρίως των δημητριακών, και την εξασφάλιση της επάρκειας των διατροφικών πόρων, στις 20 Νοεμβρίου, την παραμονή των Εισοδίων της Θεοτόκου, στην Ελευσίνα, στο ναΐδριο του 17ου αι., που στην τοπική κοινωνία είναι γνωστό ως η «Παναγίτσα στ’ Αρχαία», καθώς βρίσκεται εντός του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας, στον τόπο όπου στην αρχαιότητα τελούνταν τα Ελευσίνια μυστήρια.

Το έθιμο με τις πανάρχαιες ρίζες αναβιώνει κάθε χρόνο στην Ελευσίνα, στον ιερό τόπο των Ελευσίνιων Μυστηρίων, αλλά και το σιτοβολώνα της Αττικής, όπου από τη Μυκηναϊκή Εποχή έως το τέλος του 4ου αι. μΧ λατρευόταν συνεχώς η θεά Δήμητρα, θεά της ανανέωσης της φύσης και της βλάστησης των σιτηρών.

Η ονομασία «Μεσοσπορίτισσα» δόθηκε καθώς η σπορά βρίσκεται περίπου στη μέση της τον μήνα Νοέμβριο και οι ντόπιοι έδωσαν στην Παναγιά τον ρόλο της θεάς Δήμητρας. Κάθε χρόνο την παραμονή των Εισοδίων της Θεοτόκου ανοίγει ο ναός της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας και πραγματοποιείται εσπερινός, καθώς και συλλογική τελετουργική προσφορά άρτων οι οποίοι ευλογούνται από τους ιερείς.

Η εκκλησία δεσπόζει στον λόφο εντός του αρχαιολογικού χώρου -συγκεκριμένα πάνω από το αρχαίο Τελεστήριο, το εστιακό σημείο αναφοράς της λατρείας στη θεά- κι έχει χτιστεί πάνω στα ερείπια παλαιότερου χριστιανικού ναού.

Στο ομώνυμο Λαογραφικό Μουσείο της πόλης ετοιμάζονται τα πολυσπόρια. Δηλαδή, γυναίκες βράζουν στα σπίτια τους όσπρια (όπως ρεβίθια, φασόλια και φακές), αλλά και στάρι, την ιερή τροφή της Δήμητρας, αναβιώνοντας την αγροτική παράδοση που ήθελε ο καθένας να βράζει ό,τι παρήγαγε. Κατόπιν, τα πηγαίνουν στο Λαογραφικό Μουσείο, όπου μέσα σε ένα καζάνι γίνεται η «σύβραση», δηλαδή το βράσιμο όλων των παραπάνω μαζί με πετιμέζι, ρόδι και σταφίδες. Είναι το “πολυσπόριον”.

Κατά τον Εσπερινό ο ιερέας ευλογεί τις προσφορές των πιστών και δέεται «υπέρ ευφορίας των καρπών της γης». Μετά το πέρας της θρησκευτικής τελετής, οι άρτοι μοιράζονται σε όλους τους παρευρισκόμενους. Ακολούθως στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου μοιράζονται με τη μορφή σούπας τα πολυσπόρια, στον κόσμο που έχει ανέβει στην εκκλησία για να παρακολουθήσει την εορταστική λειτουργία.