Ένα από τα σημαντικότερα λατρευτικά σπήλαια της αρχαιότητας με χιλιάδες επισκέπτες

Είναι το Σπήλαιο του Ψυχρού, γνωστό και ως «Δικταίον Άντρον». Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα σπήλαια της Κρήτης. Βρίσκεται στο οροπέδιο του Λασιθίου, στη βόρεια πλευρά του όρους Δίκτη, σε υψόμετρο 1.025 μ. και σε απόσταση 600 μέτρων περίπου από το χωριό Ψυχρό.

Το σπήλαιο του Ψυχρού έχει ταυτιστεί με το Δικταίον Άντρον, το οποίο σύμφωνα με την αρχαία παράδοση (Ησίοδος, Θεογονία), είναι το σπήλαιο στο οποίο κατέφυγε η Ρέα για να γεννήσει το Δία.

Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα λατρευτικά σπήλαια της αρχαιότητας, με χρονικό ορίζοντα λατρευτικής χρήσης από την Πρωτοανακτορική περίοδο (2000-1700 π.Χ.) έως την Ρωμαϊκή εποχή.

Κατά την Νεοανακτορική περίοδο (1700-1450 π.Χ.) η άσκηση λατρείας στο σπήλαιο συστηματοποιήθηκε, καθώς έγιναν αρχιτεκτονικές διαμορφώσεις (τέμενος, πλακόστρωτο δάπεδο, βωμός, τράπεζες προσφορών, κ.ά.) στο Πάνω Σπήλαιο και εντάθηκε, όπως δείχνει το πλήθος των κινητών ευρημάτων που προέκυψαν, τόσο από το Πάνω, όσο και από το Κάτω Σπήλαιο, καθιστώντας το Δικταίον ένα μεγάλο λατρευτικό κέντρο.

Η πρώτη παρουσία του ανθρώπου στο σπήλαιο του Ψυχρού ανάγεται στην ύστερη νεολιθική περίοδο, κατά την οποία χρησιμοποιήθηκε ως εποχική κατοικία και ως καταφύγιο, όπως βεβαιώνεται από τα λίγα όστρακα αγγείων που βρέθηκαν στο κατώτερο στρώμα του Πάνω Σπηλαίου, μαζί με πολλά οστά οικόσιτων ζώων.

Η ταφική χρήση του τεκμηριώνεται από την προανακτορική εποχή (4000-2000 π.Χ.), οπότε ξεκινά η κατοίκηση στην ευρύτερη περιοχή του Οροπεδίου.

Το Σπήλαιο του Ψυχρού άνοιξε για το κοινό το 1998 και έκτοτε αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Κρήτης, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία των τελευταίων 10 ετών δέχεται ετησίως τουλάχιστον 150.00 επισκέπτες.