Το μαρτυρικό χωριό του Ζορμπά. Εκεί δίδαξε ένας από τους σημαντικότερους διαφωτιστές μας… Εικόνες

Το Καταφύγιο ή Καταφύγι είναι ορεινό χωριό της Κοζάνης, χτισμένο σε υψόμετρο 1.400 μέτρων στις πλαγιές των Πιερίων. Αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδος.

Είναι ένα μαρτυρικό χωριό, καθώς στις 20 Δεκεμβρίου του 1943 τα κατοχικά στρατεύματα έκαψαν το χωριό και οι κάτοικοί του κατέφυγαν μετά τη λήξη του πολέμου στον Βελβενδό, στην Θεσσαλονίκη, στην Κοζάνη και στην Κατερίνη όπου κατέλυσε και ο μεγαλύτερος όγκος του χωριού δημιουργώντας τον ομώνυμο συνοικισμό των «Καταφυγιωτών».

Το Καταφύγιο είναι η γενέτειρα του ήρωα του Καζαντζάκη, Αλέξη Ζορμπά, ο οποίος λεγόταν Γιώργος Ζορμπάς. Στο χωριό διασώζεται και το οικόπεδο του σπιτιού του, στα ερείπια του οποίου έχει χτιστεί ένα οίκημα που θα λειτουργεί ως Λαογραφικό Μουσείο.

Εκεί βρίσκεται ένα παλιό πέτρινο δημοτικό σχολείο, από το 1985, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Το σχολείο κτίστηκε τον 19ο αι. από εισφορές των κατοίκων και διέθετε σπάνια βιβλιοθήκη με έργα Ελλήνων συγγραφέων σε εκδόσεις της Λειψίας. Σε αυτό δίδαξε ένας από τους σημαντικότερους διαφωτιστές, που αγωνίστηκε για τη διάδοση των ευρωπαϊκών ιδεών στην Ελλάδα, ο Άνθιμος Γαζής και στις αίθουσές του έγινε η πρώτη Παμμακεδονική συνδιάσκεψη της ΕΠΟΝ.

Στην είσοδο του χωριού από την πλευρά του Ελατοχωρίου, βρίσκεται το Στραυροδρόμι. Εκεί υπάρχει και το μνημείο, όπου τον Ιανουάριο του 1924 ο θρυλικός λήσταρχος, Φώτης Γιαγκούλας και τα παλικάρια του σκότωσαν τον γιατρό του χωριού, Οδυσσέα Νικολαΐδη.