Η ημέρα που “γέννησε” έναν κορυφαίο γλύπτη… Βάδιζε ανάμεσα στην τρέλα και τον θρίαμβο… Βίντεο

Σαν σήμερα, 24 Αυγούστου του 1851, γεννιέται στον Πύργο της Τήνου, ο Γιανούλης Χαλεπάς, ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της νεότερης ελληνικής και ευρωπαϊκής γλυπτικής τέχνης, με μυθιστορηματική ζωή ανάμεσα στην τρέλα και τον θρίαμβο. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που τον αποκαλούν ως “θρύλο της γλυπτικής”…

Το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Χαλεπά έχει μετατραπεί σήμερα σε μουσείο. Το υπουργείο Πολιτισμού έχει αναλάβει την συντήρηση & εκθεσιακή αναβάθμιση του Μουσείου Γιαννούλη Χαλεπά, στον Πύργο της Τήνου, καθώς και την κτηριακή επέκταση και την συνολική αναβάθμιση της Σχολής Μαρμαρογλυπτικής στον Πάνορμο της Τήνου, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Η αποκατάσταση του επισκέψιμου μουσειακού χώρου της Οικίας Χαλεπά, στον Πύργο, θα αναδείξει το έργο του σπουδαίου Τηνίου γλύπτη, σε μια νέα, διαφορετική εκθεσιακή προσέγγιση των εκθεμάτων, γλυπτών, σχεδίων, προσωπικών αντικειμένων του, δίνοντας έμφαση στην ξεχωριστή του συμβολή και επίδρασή του, στην τέχνη του μαρμάρου.

Στους χώρους της κατοικίας του ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία σήμερα να δει προσωπικά αντικείμενα του κορυφαίου νεοέλληνα γλύπτη, οικογενειακές φωτογραφίες, ιδιόχειρα σημειώματα, έπιπλα, οικιακά σκεύη, σχέδια και γλυπτά του καλλιτέχνη, τα εργαλεία και το εργαστήριό του.

Τα κρεμασμένα ρούχα στον καλόγερο, τα προσωπικά του αντικείμενα όπως τα άφησε, το υπνοδωμάτιο, το εργαστήριό του, κουβαλάνε μνήμες από την περίοδο (1902-30) που ο κορυφαίος Έλληνας γλύπτης έζησε στον Πύργο και ο νους του του τον οδηγούσε σε επικίνδυνα μονοπάτια χωρίς όμως να καταφέρνει να του περιορίσει τη δημιουργικότητα.

Μερικά από τα σημαντικότερα έργα του Χαλεπά, σκίτσα του ίδιου και φωτογραφικό υλικό συμπληρώνουν το πολύτιμο υλικό του μουσείου.

Η οικογένειά του είχε παράδοση στην επεξεργασία του μαρμάρου, αφού τόσο ο θείος του όσο και ο πατέρας του, Ιωάννης Χαλεπάς, διακοσμούσαν εκκλησίες και κατασκεύαζαν μνημεία για νεκροταφεία.

Το 1878 εκδηλώθηκαν τα πρώτα συμπτώματα ψυχικής ασθένειας. Η ασθένεια αυτή, κληρονομική σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, είτε οφείλεται σε κάποια ερωτική απογοήτευση, είτε αποτέλεσε εκδήλωση του εξαιρετικά ευαίσθητου ψυχισμού του, τον οδήγησε στη διακοπή της εργασίας του για σαράντα ολόκληρα χρόνια και στον εγκλεισμό του στο Ψυχιατρείο της Κέρκυρας το 1888, ως πάσχοντα από άνοια.

Ένα μικροσκοπικό κεφάλι ανδρικής μορφής από πηλό, που το έκανε στο Ψυχιατρείο και είναι το μοναδικό που σώζεται, αποδεικνύει ότι δεν είχε χάσει τη δημιουργική του διάθεση. Η μορφή αυτή, δουλεμένη εντελώς λιτά, με το πρόσωπο ακατέργαστο και εν μέρει παραμορφωμένο, θα μπορούσε να είναι μια τραγική αυτοπροσωπογραφία του.

Την περίοδο που ακολούθησε ο Χαλεπάς, κλεισμένος στον εαυτό του, σε τρομερή ανέχεια, βρίσκεται κάτω από την αυστηρή επιτήρηση της μητέρας του, που καταστρέφει τα έργα που πλάθει σε πηλό, θεωρώντας τη γλυπτική υπαίτια για την ασθένειά του. Ο θάνατος της μητέρας του το 1916 φαίνεται ότι υπήρξε καθοριστικός. Ο καλλιτέχνης, απερίσπαστος πια, αρχίζει να εργάζεται εντατικά, φιλοτεχνώντας ως το θάνατό του ένα σημαντικό αριθμό έργων, που έμειναν όμως στο στάδιο του προπλάσματος σε πηλό.

Από το αρχείο της ΕΡΤ θα δείτε αποσπάσματα της εκπομπής «9+1 Μούσες», για την μεγάλη αναδρομική έκθεση του Γιαννούλη Χαλεπά που πραγματοποιήθηκε το 2007 στην Εθνική Γλυπτοθήκη. Η Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα μιλά για τη ζωή και το έργο του Γιαννούλη Χαλεπά.