Στην Ημαθία, πρωταγωνιστεί, αυτές τις Άγιες ημέρες, παραδοσιακά η «κυρά του Πόντου», η Παναγία Σουμελά, που εδώ και 71 χρόνια βρίσκεται στις πλαγιές του Βερμίου, δίπλα από το χωριό Καστανιά.
Κάθε χρόνο, χιλιάδες κόσμου συρρέουν τις ημέρες της πανήγυρης, από κάθε γωνιά της Ελλάδας, με την πλειοψηφία βεβαίως να ανήκει στους Πόντιους. Και αυτό γιατί αυτές οι δύο λέξεις “Παναγία Σουμελά”, συμβολίζουν και εκφράζουν σύμπαντα τον Ποντιακό Ελληνισμό, σηματοδοτούν την μαρτυρική του πορεία εδώ και δεκαεφτά, περίπου, αιώνες, επισημαίνουν εμφατικά το παρελθόν, το παρόν αλλά και το μέλλον του, ενσαρκώνουν την πίστη και τα οράματά του, που αποτελούν την καταφυγή και την ελπίδα του.
Σύμφωνα με την παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που σήμερα βρίσκεται στον ομώνυμο Ιερό Ναό στο Βέρμιο, είναι έργο του Αποστόλου και Ευαγγελιστή Λουκά. Το όνομα Σουμελά ετυμολογείται από το όρος Mελά και το ποντιακό ιδίωμα «σού», που σημαίνει «εις το», και έγινε Σουμελά «εις του Μελά».
Μετά την Γενοκτονία και τον ξεριζωμό του Ποντιακού Ελληνισμού, η εικόνα και άλλα ιστορικά κειμήλια παρέμειναν θαμμένα και κρυμμένα στην ευρύτερη περιοχή του μοναστηριού. Το 1931 δόθηκε η άδεια να μεταβεί στη Μονή ένας από τους τελευταίους ιερομονάχους της Μονής, ο Αρχιμ. Αμβρόσιος.
Ο Αρχιμ. Αμβρόσιος κατάφερε να εντοπίσει την Εικόνα της Παναγίας, τμήμα από τον Τίμιο Σταυρό που είχε δωρίσει στο μοναστήρι ο αυτοκράτορας της Τραπεζούντας Εμμανουήλ Γ΄ ο μέγας Κομνηνός και το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του οσίου Χριστόφορου, που είχαν ενταφιαστεί μαζί με την εικόνα. Ο Αμβρόσιος, μετέφερε τα ιερά κειμήλια στην Αθήνα και τοποθετήθηκαν προσωρινά στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών.
Το 1952, με πρωτεργάτη τον γιατρό Φίλωνα Κτενίδη από την Κρωμνή του Πόντου έγιναν τα θυρανοίξια του πρώτου ναού και η εικόνα της Παναγίας ενθρονίστηκε σε αυτόν, σε περιοχή που παραχώρησε η κοινότητα της Καστανιάς. Στα μέσα της δεκαετία του 1970 χτίστηκε ο νέος Ναός και ξεκίνησε η κατασκευή των υπόλοιπων κτιρίων. Τον Αύγουστο του 1993 παραδόθηκαν από το βυζαντινό μουσείο Αθηνών το τεμάχιο του Τιμίου Σταυρού και το Ευαγγέλιο του όσιου Χριστόφορου.
Ένα like φέρνει... χαμόγελα
