Εδώ “κρύβεται” η πιο παράξενη Παναγιά της χριστιανοσύνης… Έμπνευση του Στρατή Μυριβήλη

Aυτή η Παναγιά, λες και το’χει η μοίρα της, όλο με ναυαγούς έχει να κάνει. Από τότε που χτίστηκε, κάπου στα 1880, μέχρι σήμερα που βλέπει τα κύματα να ξεβράζουν στα πόδια της, στη Σκάλα της Συκαμνιάς, στη Λέσβο, αμέτρητους πρόσφυγες.

Είναι η “Παναγιά η γοργόνα”, το εκκλησάκι που οφείλει την ξεχωριστή ονομασία του σε μια τοιχογραφία που υπήρχε σε αυτό και παρουσίαζε την Παναγιά, όχι όπως την έχουμε γνωρίσει από τις γνωστές απεικονίσεις της… Έχει σώμα ψαριού, όπως ακριβώς και οι γνωστές γοργόνες της μυθολογίας. Η Παναγιά αυτή, «η πιο παράξενη μέσα στην Ελλάδα και σ’ όλο τον κόσμο της χριστιανοσύνης», κατά τον Στρατή Μυριβήλη, υπήρξε δημιούργημα ενός άγνωστου λαϊκού ζωγράφου. Κάποιοι θα γνωρίζουν πως αυτή η μοναδική αν μη τι άλλο ονομασία της Παναγιάς, έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό από το έργο του μεγάλου Στρατή Μυριβήλη που είχε αυτόν τον τίτλο.

Όμως, ούτε ο Μυριβήλης ήταν αυτός που «χάρισε» αυτό το προσωνύμιο στην αγαπημένη των Ελλήνων, Παναγία. «Κατάμπροστα στο ψαραδολίμανο, μέσα στο μάτι του πουνέντη, ορθώνεται πάνω σε θεώρατη θαλασσοβραχιά το ξωκλήσι της Παναγιάς της Γοργόνας» γράφει ο Μυριβήλης στο έργο του, αποκαλύπτοντας την πηγή της έμπνευσής του που δεν είναι άλλη από μια τοιχογραφία σε ένα ταπεινό ξωκλήσι σε ένα ψαροχώρι της Λέσβου, τη Σκάλα Συκαμινιάς, 48 χλμ βορειοδυτικά της πόλης της Μυτιλήνης. «Η Παναγιά η γοργόνα» είναι το τρίτο μεγάλο μυθιστόρημα που έγραψε ο Στρατής Μυριβήλης, μετά τα γνωστά στο ευρύ κοινό μυθιστορήματα «Η ζωή εν τάφω» και «Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια».

Κανείς δεν ξέρει τι ήταν αυτό που οδήγησε τον άγνωστο λαϊκό καλλιτέχνη στο να απεικονίσει την Παναγία ως γοργόνα.

Μια λογική εξήγηση είναι πως στο ψαροχώρι, οι άνθρωποι που είναι ταυτισμένοι με την θάλασσα και τις παραδόσεις της, θέλησαν να «παντρέψουν» την χριστιανική πίστη με τους τοπικούς θρύλους.

Ίσως ορισμένοι να θεωρήσουν πως η προσέγγιση του καλλιτέχνη να ξεπέρασε τα όρια. Όμως η άγνωστη στους πολλούς ακόμη και σήμερα εικόνα της Παναγίας της Γοργόνας είναι πλέον ένα κομμάτι της λαϊκής μας παράδοσης. Πληροφορίες, dogma.gr