Τα πολλά μυστικά που κρύβει η στολή των Ευζώνων… Έτσι την φτιάχνουν στο ραφείο του Προεδρικού Μεγάρου

Οι στρατιώτες της Προεδρικής Φρουράς, οι “Εύζωνοι”, εκτελούν αποστολές συμβολικού χαρακτήρα, με κεντρική τη φύλαξη του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη και του Προεδρικού Μεγάρου.

Η στολή τους έχει μακρά ιστορία και αποτελεί κομμάτι της εθνικής μας ταυτότητας. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη νεότερη ιστορία της Ελλάδας. Από τη σύσταση του ελληνικού κράτους, η ευζωνική στολή των οπλαρχηγών και αγωνιστών που πρωτοστάτησαν στους απελευθερωτικούς αγώνες του έθνους κατά των Οθωμανών, την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης, καθιερώθηκε ως η επίσημη εθνική ενδυμασία.

Πίσω από τη λάμψη της χρυσοκέντητης στολής των Ευζώνων κρύβονται πολλά μυστικά και μήνες προσεκτικής και επίπονης δουλειάς. Το ραφείο των Ευζώνων στεγάζεται στο στρατόπεδο της Προεδρικής Φρουράς, στην Ηρώδου Αττικού και οι ράφτες είναι υπεύθυνοι για καθέναν από τους 150 Ευζώνους που υπηρετούν εκεί.

Κάθε φουστανέλα χρειάζεται 30 μέτρα λευκού βαμβακερού χασέ, αποτελείται από δύο πλευρές ή «φύλλα» και συντίθεται συνολικά από 400 μικρά κομμάτια υφάσματος τα οποία ράβονται μεταξύ τους. Σύμφωνα με την παράδοση, κάθε κομμάτι αντιστοιχεί σε έναν χρόνο υποδούλωσης του ελληνισμού κατά την Τουρκοκρατία. Και ράβεται σχετικά σύντομα.

Αντίθετα, η “φέρμελη”, το γιλέκο της στολής είναι μια πραγματική πρόκληση, διότι χρειάζεται καθημερινή δουλειά 7-8 μηνών. Ολόκληρη είναι κεντητή στο χέρι και είναι ό,τι πιο δύσκολο κάνουν οι ράφτες. Η φέρμελη, ιδιαίτερα η επίσημη, που φορούν οι αξιωματικοί, είναι γεμάτη κεντημένα σχέδια μικρομετρικής ακρίβειας και συμμετρίας, και συνιστά αναμφίβολα το πιο εντυπωσιακό από τα ενδύματα του Εύζωνα.

Τα σχέδια που αποτυπώνονται πάνω της προέρχονται από την ελληνική παράδοση. Η χρονολόγησή τους χάνεται στους αιώνες. Όμως τα σχέδια είναι αδύνατον να τυποποιηθούν και να αναπαραχθούν με μηχανικό τρόπο για αυτό και κάθε Φέρμελη είναι στην ουσία κάτι μοναδικό. Γιατί εάν δεν υπολογίσεις σωστά έναν κύκλο, στο τέλος το σχέδιο δεν θα ολοκληρωθεί σωστά. Τότε μπορεί να χρειαστεί να ξηλώσουν ό,τι κεντούσαν επί εβδομάδες.

Στη Φέρμελη στο πίσω μέρος, από τον ώμο και ως την μέση προεξέχουν δύο κομμάτια, όπου πάνω υπάρχουν λευκά και επίχρυσα νήματα με τα οποία απεικονίζονται σχέδια λαογραφικής σημασίας. Ένα από αυτά τα σχέδια είναι το ‘Χ’ και το ‘Ο’ που αντιστοιχούν στις λέξεις ‘Χριστιανός Ορθόδοξος’. Οι κίτρινες λωρίδες που υπάρχουν διευκρινίζουν τον βαθμό του Εύζωνα. Δύο λωρίδες είναι ο βαθμός του Λοχία και η μία ο βαθμός του Δεκανέα.

Ο Υποδήτης, το πουκάμισο που φορούν οι Τσολιάδες με χαρακτηριστικό το μεγάλο άνοιγμα των μανικιών, είναι λευκό, χρώμα που κυριαρχεί στην Ευζωνική στολή, καθώς θεωρείται ότι συμβολίζει την αγνότητα των Εθνικών Αγώνων.

Τα Κρόσσια είναι χρώματος μπλε-άσπρο και συμβολίζουν το Εθνικό μας σύμβολο, την Γαλανόλευκη Σημαία, ενώ οι Επικνημίδες είναι κατασκευασμένες από μετάξι και χρώματος μαύρου.

Το Φάριο, είναι το καπέλο του Εύζωνα και είναι κατασκευασμένο από χοντρή τσόχα χρώματος κόκκινο, ενώ στο κέντρο φέρει το Εθνόσημο. Σε άλλες περιόδους έφερε την Βασιλική Κορώνα. Χαρακτηριστικό κομμάτι του Φάριου είναι η μακριά μαύρη φούντα, η οποία θεωρείται ότι συμβολίζει το δάκρυ του Χριστού κατά την Σταύρωση.

Επίσης χαρακτηριστικό της στολής είναι η Ζώνη, η οποία δηλώνει τον «καλά ζωσμένο» μαχητή.

Τέλος, ένα από τα ισχυρότερα σύμβολα της ευζωνικής στολής είναι το Τσαρούχι (υπόδημα) το οποίο είναι εξ’ ολοκλήρου χειροποίητο, κατασκευασμένο από σκληρό κόκκινο δέρμα. Ένα ζευγάρι τσαρούχια ζυγίζει περίπου 3 κιλά, καθώς στον πάτο τους φέρουν 120 καρφιά και πέταλα. Σύμφωνα με την παράδοση, στη μεγάλη μαύρη φούντα του τσαρουχιού κρύβονταν λεπίδες, χρήσιμες για τη μάχη σώμα με σώμα.

Πως διαμορφώθηκε

Η στολή των ευζώνων, κυρίως η πιο περίτεχνη, που φοριέται στις παρελάσεις, έλκει την καταγωγή της από την ενδυμασία των οπλαρχηγών του 1821, ωστόσο η σημερινή της μορφή διαμορφώθηκε στην αρχή της δεκαετίας του ’70.

Ο Γιάννης Τσαρούχης, σε συνεργασία με τον καλύτερο ράφτη παραδοσιακών στολών της εποχής, τον Βαγγέλη Γεωργούλα, και με έναν Εύζωνο σχεδιαστή, δημιούργησαν τη στολή, όπως τη φτιάχνουν σήμερα. Οι αλλαγές που έγιναν σε σχέση με την «κολοκοτρωνέικη» στολή είχαν να κάνουν κυρίως με την απλοποίηση της φέρμελης: Ο Τσαρούχης συνδύασε στοιχεία από τα δύο αρχικά γιλέκα σε ένα μονοκόμματο επάνω μέρος.

Χειροποίητη και κατ’ ουσίαν μοναδική, κάθε επίσημη στολή με πλήρη εξάρτηση, ζυγίζει περί τα 13 κιλά. Ένα όχι και τόσο ευκαταφρόνητο φορτίο για τον Εύζωνο που παρελαύνει -πόσω μάλλον για τον πολεμιστή του ’21. Οι οπλίτες που υπηρετούν στην Προεδρική Φρουρά λένε ότι “μόνο όταν φορέσεις τη φουστανέλα, τον ντουλαμά καταλαβαίνεις τη σημασία αυτής της στολής”.

Οι στολές μνημεία

Δύο ευζωνικές στολές της προεδρικής φρουράς, χαρακτηρίστηκαν μνημεία από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. Πρόκειται για τις δύο παλαιότερες ευζωνικές στολές της προεδρικής φρουράς. Η μία ανήκει στον τύπο του εύζωνα αξιωματικού και χρονολογείται στις αρχές της δεκαετίας του ’70 και η δεύτερη αντιπροσωπεύει τον επίσημο τύπο του εύζωνα οπλίτη, χρονολογούμενη στις αρχές της δεκαετίας του ’60.

Πέραν της επίσημης ευζωνικής στολής, στην Προεδρική Φρουρά υπάρχουν και οι παρακάτω στολές:

• Ο χειμερινός μπλε «ντουλαμάς» – Στολή Μακεδονικού Αγώνα. Φέρεται καθημερινά από τους Εύζωνες κατά τη χειμερινή περίοδο.

• Ο θερινός χακί «ντουλαμάς» – Στολή Βαλκανικών Πολέμων. Φέρεται καθημερινά από τους Εύζωνες κατά τη θερινή περίοδο.

• Η στολή των Κρητών. Φέρεται σε παρελάσεις και επίσημες παρατάξεις.

Επιπλέον, η Προεδρική Φρουρά, θεματοφύλακας ιστορίας και πολιτισμού, διατηρεί στο αρχείο των εθνικών παραδοσιακών ενδυμασιών της, την Ποντιακή στολή, την παραδοσιακή ενδυμασία του Βρακοφόρου του Αιγαίου και τη Θρακιώτικη ενδυμασία. Αυτές φέρονται από τους Εύζωνες κατά περίπτωση, σε ημέρες μνήμης και τιμής.